مقدمه : د ميلاد څخه ٣٠٠٠ کاله وړاندې  په اريانا کې (باختريانه )  د نفوسو د زياتوالي له امله دوه  قبيلي د ماد او فارس پنوم  لويديځ خوا ته  د نويو څړځايونو  او اوسېدو ځايونو  د پيداکولو د پاره  وخوځيدي . په  اوومه (٧) م ز پيړۍ کې  د ماد قوم چې اريايې  توکمه  او اريايې ژبي ټبر وو . په اسوري ډبر  ليکونو کې  د دوى مرکز  هګمتان ، د هيرودوت په ليکنه کې  اګماتان ، ( همدان)  و. د هيرودوت په وينا  له ٧٠١  م ز  کال څخه  ٥٥٠  م ز  پورې  څلور مادي پاچاهانو حکومت کړي دى . ديوکس، Deiocas  د هياکو زوى   ٧٠٨ -٦٥٥ م ز فريا اورتس د ديوکس  زوى . ٦٥٥- ٦٣٣ م ز  استياګس  ،Asteyages   اژدهاک  د هووخسشر زوى (٥٨٥ – ٥٥٠ م ز ) د ٣٥  کاله پاچاهۍ وروسته د ماد  دولت پاى ته ورسېده، او ځاى يې  هخامنشيانو ونيو، هيرودوت په وينا  د ماد دويم پاچا  فرورتيش  د ارين  استوګنو  ټولي ختيځي  ځمکې د باختر  او جيحون تر غاړو پوري نيولي وي .د ماد پر پېر د اريايې خلکو يو ټبر  چې پارسوا نومېده،  له شمال څخه جنوب ته لاړ هغو ځمکو کې ميشت شول ، چې  وروسته  د همدغو  ټبر د نامه  له امله پارس وبلل شو .د پارسي شپږو ټبرونو  په منځ   چې په ښار کې اوسېدل يو هم پارساګاد وه ، چې مشر يې هخامنش (٧٠٠- ٦٧٥ م ز ) نومېده ، او د ده له پښته  د مخامنشيانو  په نامه  پاچاهان وزيږيدل .تاريخ پوهان د دې تابلو په جوړښت يوه خوله ندي ، خو هغه  څه چې ايران باستان ترتېب کړي  تر نورو غوره ښکاري .